Mój stały czytelnik i komentator po zapoznaniu się z poprzednim tekstem popadł w zmartwienie, że będąc Polakiem z ojca zrodzonego na Syberii i z dziadków pochodzących z rozbiorowej Polski nie jest już pewien swojej prawdziwej tożsamości, tymbardziej, że czuje się raczej człowiekiem Zachodu niż Wschodu. Hmmm… Postanowiłem go zapewnić, że sytuacja nie jest aż tak prosta i da się rzecz jakoś zinterpretować. Najpierw jednak, musieliśmy ustalić region pochodzenia rodziny dziadków, którzy wspominali miasto w pobliżu dużej rzeki. Z początku wydawało się, że idzie o Bracław nad rzeką Boh. To „od zawsze” Ukraina, stolica niegdysiejszego województwa bracławskiego, zwanego wtedy dalszym Podolem. Miasto leżało na terenie dóbr królewskich i zarządzane było nie, jak na miasto przystało, przez miejską radę, lecz przez starostę grodzkiego. Urząd starosty wprowadzono jeszcze za rządów Wacława II Czeskiego, czyli w XIV wieku i stanowisko to, jako królewskiego urzędnika utrzymało się aż do rozbiorów. Było o tyle dla monarchy wygodne, że nie musiał pytać miejskiej rady o zgodę na cokolwiek. Starosta miał wiele władzy: nadzorował administrację skarbową pobierającą podatki, policję i sądy, przewodniczył sądowi grodzkiemu oraz miał „prawo miecza”, tzn. egzekwowania wyroków sądowych zapadłych na terenie powiatu. Miał więc w swych rękach całą władzę finansową, sądową, policyjną i wykonawczą. Taka sytuacja panowała w I Rzeczypospolitej we wszystkich miastach królewskich, w miastach prywatnych sposób zarządzania uzależniony był od woli właściciela, ale ci jeszcze mniej palili się do przestrzegania zasad – zwyczajnej na zachodzie Europy – samorządności miejskiej. Zasady zarządzania wybudowanym przez siebie wzorcowym miastem Zamość, ustalił jego fundator i właściciel – sam Jan Zamoyski.
Continue reading →