Kultura

TERAŹNIEJSZOŚĆ, KTÓRA JEST PRZESZŁOŚCIĄ

Po lekturze książek Feliksa Konecznego publikowanych przed kilkudziesięciu laty nie mogę wyjść z podziwu dla ich wciąż aktualnej przenikliwości i badawczej odwagi. To rzadki przypadek twórczości, która przemija tak wolno, że długo nie może być zastąpiona przez nowe rozwiązania. W tym wypadku przyczyna jest prosta - nie pojawiają się lepsze i obszerniejsze, bo też i omawiana materia jest nie tylko wyjątkowo trudna do ogarnięcia, ale wymaga wielkiej historycznej wyobraźni. A przecież geneza współczesności kryje się w przeszłości, nie jest więc zrozumiałe dlaczego dzisiejsze media są pełne najrozmaitszych komentarzy o sprawach bieżących, lecz bardzo niechętnie zajmują się kwestią podstawową – samą…
Read More

AMAZONIA, POŻARY I BREXIT. CZY WODA I POWIETRZE BĘDĄ NA KARTKI?

Amazońskie i afrykańskie pożary, to dla świata wiadomość więcej niż zła. Pożar nigdy nie jest ludziom przyjazny, ale taki, który nie daje się ugasić niesie nieodwracalne następstwa. Nie tylko dlatego, że płomienie mają niszczycielski charakter, lecz również i z tej przyczyny, że pojawiają się tego skutki globalne. Tu, w Europie, wydawać się może, iż to nie nasz problem, bo ogień wybucha gdzieś daleko - w strefie równikowej Afryki czy południowej Ameryki, więc nam nic do tego. To błąd, bo najnowsza fala kataklizmów jest tak gwałtowna i wielka, że ich skutki będą miały wpływ na całą resztę świata. Nie zdajemy sobie…
Read More

BIAŁORUŚ. KULTUROWY FENOMEN CZY TYLKO ZBIEG OKOLICZNOŚCI?

Pojawiają się doniesienia o rosyjskich zakusach na Białoruś i pragnieniu włączenia jej w granice odnawiającego się imperium. Oznaczałoby to głęboką zmianę sytuacji geopolitycznej w Europie. Z pozoru, terytorium średniej wielkości zachodniego sąsiada, to dla Rosji – przy jej rozmiarach – rzecz prawie bez znaczenia. Faktycznie odgrywa jednak wielką rolę dla realizacji jej ambicji bycia uznanej za kraj europejski. Rosja ma zadawniony kompleks azjatyckości i wiele jej agresywnych działań we wschodniej części Europy jest spowodowane takim właśnie kompleksem i chęcią uzyskania większego stopnia uznania jako kraju w pełni europejskiego. (więcej…)
Read More

MOSKWA. ŚWIATOWA METROPOLIA CZY EUROPEJSKA PROWINCJA?

  Wbrew obiegowym opiniom nie tylko kontynentalna Europa ale także i sama Unia Europejska są dalekie od jednorodności. W jej przestrzeni wciąż mieszają się trzy wzorce: indywidualistyczne nawyki Zachodu, kolektywne w swej istocie prawosławie oraz cechy jej wschodniej części pochodzące z kultur słabiej wykształconych, do pewnego stopnia zawieszonych w próżni i tkwiących korzeniami w społeczeństwach leśno-stepowych. Z tego powodu sygnalizowaliśmy konieczność zajęcia się „kwestią rosyjską” jako sprawą odrębną, bowiem dopóki istnieje w dotychczasowej formie dopóty jej cień będzie padał na Europę. Dlaczego jednak Rosja ma być uznawana za twór szczególny, skoro wedle Huntingtona jest niekwestionowanym centrum światowego prawosławia? Jeśli tak,…
Read More

HISTORIA DZIEJE SIĘ POZA NASZĄ ŚWIADOMOŚCIĄ

Tytuł eseju nawiązuje do sentencji wyrażonej przez autora Cywilizacji bizantyńskiej -Feliksa Konecznego. Dowodził, że świat zmienił się tak głęboko, że nikt nie jest już prowincjuszem żyjącym bez kontaktu z innymi jego częściami. Dzisiaj, żeby nawet w samej tylko przestrzeni Zachodu zrozumieć samych siebie, trzeba pojąć czym w swej istocie różnimy się on od innych. Nie da się już żyć w izolacji, a media sobie z tym nie radzą, wciąż są powierzchowne i wykazują brak zrozumienia dla kierunku w jakim świat zmierza. (więcej…)
Read More

POLSKA DLA POLAKÓW CZY DLA CAŁEJ EUROPY?

W polskiej pamięci narodowej nie bez przyczyny przetrwały silne wspomnienia historyczne. Tyle, że wyobraźnia to jedno, a możliwości - drugie. Polska jest w tej pamięci albo ofiarą dziejów, albo też – patrząc oczami Ukraińców, Litwinów i Białorusinów - zagrożeniem dla ich własnych aspiracji. Z kolei sąsiednia Czechosłowacja (Czechy), to bardziej konkurent w walce  o regionalne przywództwo, aniżeli sprzymierzeniec. Pewne zalążki racjonalnej myśli o perspektywie jakiegoś rodzaju środkowoweuropejskiej wspólnoty pojawiły się po 1989 roku. Tyle, że wkrótce sam pomysł upadł, a jego animatorzy zmarginalizowani. Do niedawna wydawało się, że marzenia o wspólnocie na linii północ - południe, zamiast pomiędzy wschodem i…
Read More

CO DALEJ Z ZACHODEM I TĄ „CAŁĄ RESZTĄ”?

Rzadko się zdarza, by różnica zdań pomiędzy ludźmi nauki osiągnęła rangę wydarzenia na międzynarodową skalę. Tak się jednak stało, gdy przed trzydziestu laty Francis Fukuyama roznamiętnił ich twierdzeniem, że oto zakończył się pewien etap historii ludzkości i wchodzi ona w nową erę. Poprzednia miała polegać na jednostronnej walce wszystkich ze wszystkimi, zorganizowanych w dwóch blokach – komunistycznego Wschodu i kapitalistycznego Zachodu. Nowy etap miałby stać się początkiem końca nieustających konfliktów i przynieść nie tylko nowe wartości, lecz ich ujednolicenie i pokojowy koniec sporów. Po z górą trzydziestu latach od tego wydarzenia autor Końca historii udzielił wywiadu hiszpańskiemu El Pais („Naszym światem rządzi…
Read More

WIELKIE KULTURY I ICH KONFLIKTY

Od lat staram się przybliżyć Czytelnikom istotę treści wielkich procesów historycznych, których istotę Fernand Braudel (1902-1985) określił mianem „długiego trwania”. Według niego fenomen związany jest z tym, że nie jesteśmy świadomi tego, iż pobrzmiewa w nas echo dwóch odmiennych, lecz w swej istocie podobnych procesów. Widzimy je tylko w odmiennej perspektywie. Na codzień, dostrzegamy następujące po sobie kolejne wydarzenia a nasze uczestnictwo jest dowodnym świadectwem istnienia. Nie zdajemy sobie jednak sprawy z tego, że jesteśmy również mikroskopijnymi uczestnikami długotrwałych procesów historycznych, w ramach których nie odgrywamy już roli tak ważnych podmiotów, lecz tylko drobnego składnika ich wiekowej treści, a –…
Read More

KTO WEŹMIE? ZNANY AKTOR Z KRZYWEGO ROGU CZY  Z BUDZIAKU?

Świat przewraca się do góry nogami. Oto kraj Europy Wschodniej uważany przez władze Izraela za najbardziej antysemicki w regionie, wybiera sobie jako kandydata na prezydenta człowieka, którego oboje rodzice nie tylko byli Żydami ale i on sam jest częstym gościem synagogi. A przecież głębokie uprzedzenie Ukraińców do Żydów miało być w opinii izraelskich ośrodków badawczych wciąż wyraźne jeszcze przed dwoma laty. Czyżby tak szybko tak wiele zmieniło się i to w tak krótkim czasie? A może problem nie sprowadza się po prostu do antysemityzmu, ma charakter głębszy i bardziej globalny? Jeśli tak, to co jest jego istotą i gdzie kryje…
Read More

EXIT, BREXIT, CZY POZYCJA ROZKROKU?

Zapadło mi w pamięć pytanie skierowane do brytyjskich specjalistów w związku z Brexit’em - co teraz stanie się z Wielką Brytanią i Unią Europejską?  Odpowiedź była nie mniej zaskakująca: „My też nie wiemy i prawdę mówiąc nikt chyba tego nie wie”. Jak to możliwe, by wydarzenie o europejskim i wręcz światowym zasięgu toczyło się samą tylko siłą własnej bezwładności i nie mogli jego przebiegu zrozumieć nawet najżywiej zainteresowani? Czy to nie dowód na lansowany przez Fernanda Braudela pogląd, że w najważniejszych sprawach to nie uczestnicy wydarzeń decydują o ich losach, lecz biegną one wedle jakiejś własnej logiki stawiając ich stale…
Read More
No widgets found. Go to Widget page and add the widget in Offcanvas Sidebar Widget Area.